M. Franciszka Popiel (1955-1963)

POPIEL [Chościak-Popiel] Antonina Maria, m. M. Franciszka od Dzieciątka Jezus,
ur. 19 VI 1916 w Wójczy (par. Biechów), pow. Busko Zdrój, woj. kieleckie, wst. 1 VI 1937 w Warszawie, I śl. koad. 8 IX 1939 w Mołodowie, kan. 6 I 1941 w Warszawie, zm. 16 VIII 1963 w szpitalu we Wrześni.

Córka Michała Stanisława Ignacego i Jadwigi z Mańkowskich. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej, znanej z religijności i powiązań z najznakomitszymi polskimi rodami. Z rodziny tej wyszło wielu księży i osób zakonnych, wśród nich abp warszawski Wincenty Teofil Chościak-Popiel (1825-1912). Miała 5 rodzeństwa. Najstarszy brat Jan został jezuitą, młodsza siostra Maria - również urszulanką SJK (s. Teresa).

Po ukończeniu w 1934 Gimnazjum Zgromadzenia Najśw. Serca Jezusowego w Zbylitowskiej Górze odbyła roczne studia katechetyczno-społeczne w Brukseli (Belgia). Za pośrednictwem ks. Konstantego Michalskiego poznała Matkę Założycielkę i na kilka miesięcy wyjechała do Rzymu, gdzie przebywała pod jej opieką. Matka Założycielka widocznie wyczuwała w niej powołanie zakonne, gdyż wprowadzała ją osobiście w duchowość Zgromadzenia i zapoznawała z Konstytucjami.

Do Zgromadzenia została przyjęta w wieku 21 lat. Podczas trwającego w Częstochowie zjazdu ziemiaństwa po południu zostawiła nam pani Popiel swą Tosię - napisała Matka Założycielka w Kronice Zgromadzenia. Po miesięcznym pobycie w Pniewach została skierowana do pracy w gospodarstwie rolnym, ofiarowanym Zgromadzeniu przez rodzeństwo Skirmunttów w Mołodowie na Polesiu. Tam też odbyła nowicjat koadiutorski i złożyła śluby koadiutorskie. Po zajęciu przez Armię Czerwoną terenów wschodnich siostry musiały opuścić Mołodów. Znalazła się na czele grupy sióstr, próbujących przedostać się do Warszawy. W domu warszawskim i ożarowskim przebywała od 7 XI 1939 do 4 IX 1944. Odbyła nowicjat kanoniczny i złożyła profesję zakonną. Studiowała na tajnych kompletach Sekcji Społeczno-Oświatowej Wydziału Pedagogicznego Wolnej Wszechnicy w Warszawie. Po przedstawieniu pracy egzaminacyjnej Praca społeczna siostry parafialnej, uznanej za celującą, i po zdaniu egzaminu uzyskała 4 VII 1944 świadectwo ukończenia 2-letniego kursu. Wykładała w tajnym liceum pedagogicznym, prowadzonym przez Zgromadzenie. W czasie powstania warszawskiego pracowała w punkcie sanitarnym dla powstańców, zorganizowanym w Szarym Domu pod kierunkiem s. dr Edwardy Wojno. Przez cały okres okupacji brała udział w polskiej akcji podziemnej Wojskowej Służby Kobiet w randze podporucznika. Odznaczona została Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1944), Krzyżem AK (Londyn 1972) i czterokrotnie Medalem Wojska (1948). Po powstaniu warszawskim została wraz z siostrami wysiedlona z Warszawy. Przebywała w Milanówku, opiekując się chorymi, wywiezionymi ze stolicy. 15 X 1944 wyjechała do Kielc. Była tam prefektą nowej placówki Zgromadzenia przy ul. Buczka (1944-1946), a następnie kierowniczką domu przy pl. Panny Maryi (1946-1948). Od II 1945 była też członkiem Miejskiego Komitetu Opieki Społecznej i sekretarką Diecezjalnego Związku Caritas.

Od 29 V 1948 przebywała w Pniewach. Była asystentką przełożonej domu, a w 1950-1954, po upaństwowieniu pniewskiego gospodarstwa rolnego, podjęła wraz z dużą grupą sióstr pracę w PGR-ze. Na kapitule generalnej w 1953 została wybrana IV asystentką generalną, a w 1954 podjęła ponadto funkcję przełożonej domu i centrum pniewskiego. W 1955 poddała się operacji nadnercza, mającej na celu zahamowanie postępującej choroby Reynauda. Po śmierci przełożonej generalnej, m. Brygidy Rodziewicz, 11 XII 1955 została wybrana przełożoną generalną Zgromadzenia, a po 6 latach następna kapituła generalna ponownie powierzyła jej ten urząd.

W 1960 została przewodniczącą Konsulty Przełożonych Wyższych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce. Jej działalność na tych stanowiskach zbiegła się z wielkimi wydarzeniami w życiu Kościoła powszechnego i polskiego. Był to intensywny okres przygotowań do Soboru Watykańskiego II i związanego z nim ruchu accomodata renovatio, a w Polsce czas przygotowania do Millennium - okres Wielkiej Nowenny. Sprawy te zajęły wiele miejsca w jej działalności. Zresztą, Kościół i Zgromadzenie nie były niej rzeczywistościami alternatywnymi. Zgromadzenie - w myśl wskazań Matki Założycielki - chciała widzieć w sercu Kościoła. Pragnęła uczynić je jak najbardziej pożytecznym dla Kościoła i dostosować do potrzeb współczesnego świata. Interesowała się nowymi prądami w Kościele. Poznawała z bliska różne nowe formy życia zakonnego i życia religijnego w ogóle, których wiele wówczas zrodziło się w krajach Europy Zachodniej. Chodziło jej o to, by w najwłaściwszy i najbardziej korzystny dla Kościoła sposób realizować niezmienne i stałe wartości życia zakonnego. Swymi projektami i doświadczeniami dzieliła się z innymi zgromadzeniami. Dużo pracowała na terenie międzyzakonnym. Kierowała Zgromadzeniem w czasach, gdy sytuacja polityczno-społeczna wymagała wielu przeobrażeń w dotychczasowym stylu życia i pracy sióstr. Podejmowała szybko decyzje i nie bała się zmian, nie cofała się przed trudnościami. Życie zakonne pojmowała jako całkowitą ofiarę z siebie w służbie Bogu i braciom. Sama była wzorową zakonnicą. Była wymagająca w stosunku do siebie i umiała żądać ofiary od innych. Jako przełożona generalna, przebywała w domach Zgromadzenia we Włoszech i Francji (1957, 1959-1960). Uczestniczyła w pierwszej ekshumacji ciała Matki Założycielki i w uroczystym przeniesieniu ciała do kaplicy domu generalnego w Rzymie.

Przetransponowała na grunt polski prawie nieznany jeszcze wówczas w kraju rodzaj pieśni i piosenek, rozpowszechnionych później jako Ewangelia w piosence. Przywoziła płyty z nagraniami utworów ks. J. Gélineau, o. Duvala, Cocagnaca czy Soeur Sourire. Tłumaczyła ich teksty na jęz. polski, a melodie przekazywała zarówno siostrom, jak i klerykom w seminariach za pomocą adaptera bądź magnetofonu. Mimo pogarszającego się słuchu chętnie sama włączała się w śpiew, zwłaszcza gregoriański, i osobiście prowadziła chór w domu macierzystym. Tłumaczyła teksty Michela Quoista, które były drukowane w "Przewodniku Katolickim" (Panie, dlaczego przykazałeś mi kochać, 1958 nr 17; W niedzielny wieczór, 1958 nr 25; Mam czas... 1958 nr 26; Spojrzenie, 1958 nr 28; Synu, błagam cię - nie śpij! 1958 nr 33; Chciałbym się wspiąć bardzo wysoko, 1958 nr 42; Kocham dzieci, 1959 nr 2; Ale on!... Ale ona!... 1961 nr 31).

Tajemnicą i podstawą jej bogatej i płomiennej działalności było zjednoczenie z Bogiem. Hasło jej życia - franciszkowe Bóg mój i wszystko moje - nie pozostało w sferze teorii. Obdarowana ludzkimi i nadprzyrodzonymi przymiotami umysłu i serca, była osobą pokorną, miłującą ubóstwo i prostotę, a przede wszystkim w jakiś szczególny sposób zatopioną w Bogu. Była człowiekiem modlitwy i czynu. Każdego dnia - niezależnie od rodzaju i ilości pracy - kilka godzin poświęcała modlitwie. Niekiedy na czuwaniu modlitewnym spędzała całe noce. W jej życiu wewnętrznym szczególne miejsce zajmowało nabożeństwo do Serca Jezusowego i do Pani Jasnogórskiej, której opiece oddała Zgromadzenie (24 V 1956). Była inicjatorką ogłoszenia Maryi Królową Zakonów (11 XI 1961) oraz nawiedzania domów zakonnych przez obraz Matki Bożej Częstochowskiej (1962). Uwrażliwienie na problemy społeczne, umiłowanie Kościoła i Polski oraz postawa życiowa zjednywały jej serca zarówno sióstr, jak i duchowieństwa, a także dalszego otoczenia. Była w pełni sił twórczych, gdy nagła śmierć zabrała ją w 47 roku życia. Jadąc samochodem z Poznania do Warszawy (pozwolenie na prowadzenie auta miała od 1959), uległa wypadkowi w Węgierkach k. Wrześni. Zawieziona do szpitala, zmarła po 3 godzinach, zaopatrzona sakramentami św. Razem z nią zginęła jej asystentka s. Urszula Kuleszanka. Pogrzeb odbył się 21 VIII 1963 w Pniewach przy udziale 7 biskupów, 116 kapłanów, 120 sióstr zakonnych z 30 zgromadzeń oraz członków rodzin obu tragicznie zmarłych. Żal był powszechny, powszechnie też wyrażano opinię o jej świętości. Kard. Stefan Wyszyński, Prymas Polski, napisał: Zachowała w sercu naszym głęboką wdzięczność. W połowie życia upomniał się o Nią dla Siebie Najwyższy Pan i Dawca życia... Miał do tego prawo, bo urzeczywistniła w sobie ideał, któremu służyła ta wierna Sługa Zgromadzenia Serca Jezusa Konającego. Jak Jej Mistrz - Droga, Prawda i Życie - odeszła wśród drogi. Spoczywa na cmentarzu urszulańskim w Pniewach.

Była autorką referatów w: "Caritas Christi", Biuletyn charytatywny diec. w Kielcach, Teczka nr 974 (mps); Osobowość i cechy charakterystyczne współczesnej mistrzyni nowicjatu, Warszawa 1958, oraz artykułów: Jezusowe Dudki, "Posłaniec św. Urszuli" 1946 nr 2; Kilka obrazków z życia Szarego Domu, 1 VIII - 4 IX 1944, w: Szary Dom w Warszawie, seria: Ocalić od zapomnienia, Warszawa 1998, jak również wspomnień o Matce Założycielce: Program, w: Miłość krzyża się nie lęka..., Warszawa 1991; Matuchna a Pius X (mps). Listy i okólniki do Zgromadzenia wydane zostały w zbiorze: Listy do Sióstr 1955-1963. Wybór, seria: Ocalić od zapomnienia, Warszawa 2004.

* Baraniak A. abp, Służebnice Pańskie, "Przewodnik Katolicki" 1963 nr 38. Dąbrowski B. bp, List w związku z 10 rocznicą śmierci m. Franciszki Popiel, "Szary Posłaniec" 1973 nr 27. Górska A. m., Matka Franciszka Popiel, "Gość Niedzielny" 1964 nr 32. Górska A. m., Słowo wstępne do numeru poświęconego m. Franciszce Popiel, "Szary Posłaniec" 1964 nr 3. Górska A. m., "Przyjaźń z człowiekiem największym darem nieba dla ziemi" - wspomnienie o Matce Franciszce Popiel, "Szary Posłaniec" 1988 nr 51. Górska U. s., Orsolina del S. Cuore di Gesu Ag., Superiora generale e presidente dell'U.S.M.I. polacca: M. Francesca Popiel, "Rivista delle Religiose" 1964 nr 8-9. Kadencja M. Franciszki Popiel, przeł. gen. w latach 1955-1963, w: Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK. Szkic historyczny - stan aktualny 1920-1980, Poznań 1981. Kielce 1945-1947 (mps). La morte della Madre Popiel, "L'Osservatore Romano" 1963 nr 2. M. U. Ledóchowska, Kronika Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK, Warszawa 1992. Matka Franciszka Popiel, "Przewodnik Katolicki" 1963 nr 38. Popiel Fr. m., Listy i okólniki do Zgromadzenia, 1955-1963 [Warszawa 1964, mps]. Molin J.B. Fr., Amitié franco-polonaise, "Chronique des freres missionnaires et des soeurs des campagnes" 1964 nr 67. Piaszyk M., ursz. SJK, Zakony żeńskie w Polsce międzywojennej, Lublin 1978. Popiel Fr. m., Nauki i opowiadania, Warszawa 1965 (mps), Popiel Fr. m., Życiem całym świecić, wyznawać miłość. Listy do Zgromadzenia, Warszawa 1988. Rostworowski Piotr OSB, Była rzeczywiście jakąś łaską Bożą, "Szary Posłaniec" 1964 nr 3. Sobczak B. s., Ostatnia droga m. Franciszki Popiel (wspomnienie napisane po 25 latach), "Szary Posłaniec" 1988 nr 51. Sułowska T. s., Matka Franciszka Popiel USJK, "Przewodnik Katolicki" 1993 nr 36. W hołdzie naszym zmarłym. Listy kondolencyjne (mps). Willa Z. ks., Na szerokiej drodze, "Szary Posłaniec" 1964 nr 3. Zawsze w prawdzie: Matka Franciszka Popiel, Urszulanka SJK, 1916-1963, zebrała i opracowała s. Teresa Sułowska, ursz. SJK, Warszawa 1991. [Zdybicka J. s.,] Matka Franciszka Popiel, "Tygodnik Powszechny" 1963 nr 38.