Przełożona generalna Urszula Frankiewicz (1983-1995)

Matka M. Urszula Frankiewicz od Przenajświętszego Sakramentu urodziła się 14 XI 1927 w Drohobyczu (dziś: Ukraina) jako córka Mariana i Marii z d. Barwik.

Ojciec, urzędnik Banku Polskiego, został w 1928 przeniesiony do Chojnic – miasteczka na pograniczu niemiecko-polskim (Pomorze). Tam rodzina przebywała do czasu przymusowego przesiedlenia się do Krakowa we wrześniu 1939 w związku z wybuchem II wojny światowej.

Szkołę podstawową, rozpoczętą w Chojnicach w szkole sióstr franciszkanek, kontynuowała u sióstr urszulanek Unii Rzymskiej w Krakowie. Następnie ukończyła niemal jedyną dostępną dla polskiej młodzieży w czasie okupacji 2-letnią Szkołę Handlową w Krakowie i rozpoczęła pracę w biurze i stołówce Spółdzielni „Społem”, uczęszczając równocześnie na tajne komplety w zakresie gimnazjum ogólnokształcącego, które ukończyła w 1946 u urszulanek UR na Starowiślnej.

Po powrocie wraz z rodziną do Chojnic ukończyła tam maturą 2-letnie liceum ogólnokształcące i wyjechała na studia na Wydziale Prawa UAM w Poznaniu. Równocześnie pracowała jako urzędniczka w NBP. Magisterium z prawa uzyskała w 1950. Na ostatnim roku studiów zamieszkała w internacie sióstr urszulanek SJK przy ul. Chudoby (obecnie: Taczaka) w Poznaniu. W tym domu wstąpiła do Zgromadzenia 2 II 1950.

Odbyła nowicjat pod kierunkiem s. Urszuli Górskiej i 15 VIII 1952 złożyła pierwszą profesję, a 15 VIII 1955 – profesję wieczystą. Do 1958 przebywała w Pniewach, pomagając mistrzyni nowicjatu i katechizując w dwóch pobliskich wioskach. Pełniła także funkcję asystentki przełożonej i wychowawczyni kandydatek. W latach 1958-59 była kierowniczką domu w Starych Bogaczowicach, 1959-1970 mistrzynią nowicjatu w Pniewach, kończąc równocześnie (1964-1967) w Warszawie 3-letnie szkolenie dla mistrzyń nowicjatu. W 1970-1976 przełożona centrum pniewskiego, następnie 1976-1983 III asystentka generalna, a jednocześnie kierowniczka domu w Zalesiu (1977-1980) i przełożona centrum sieradzkiego (1980-1983). Brała udział w kolejnych kapitułach generalnych w: 1961, 1964, 1970, 1976, 1983.

23 VII 1983, podczas XI Kapituły Generalnej Zgromadzenia, wybrana przełożoną generalną, 25 VIII 1989, podczas XII Kapituły Generalnej, wybrana na ten urząd na drugą kadencję.

Zmarła 8 III 2009 roku w Pniewach.

m. M. Andrzeja od Eucharystycznego Serca Jezusa, Maria Stefania Górska (1917-2007)

Urodziła się 2 sierpnia 1917 roku w Łodzi. Była córką Wojciecha i Stanisławy z Wrońskich. Pochodziła z licznej rodziny. Poza nią jeszcze dwie siostry – starsza, Anna (s. M. Urszula), i młodsza, Stanisława (s. M. Małgorzata) – wstąpiły do Zgromadzenia. Od dziecka razem z rodzeństwem miała kontakt z urszulankami w Łodzi. Należała do Krucjaty Eucharystycznej. W tym okresie poznała m. Urszulę Ledóchowską. Była zafascynowana Jej osobą. Ale i m. Urszula zwróciła uwagę na młodą Stefę, rozmiłowaną w Bogu i z wielkim pragnieniem służenia ludziom.

Jako studentka Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego UW wstąpiła do Zgromadzenia 5 lutego 1938 roku w Warszawie. W tym samym roku Matka Założycielka wysłała ją wraz z s. Franciszką Popiel na Kresy Wschodnie, do pracy misyjnej w Mołodowie na Polesiu, gdzie zastał je wybuch II wojny światowej. Z Mołodowa przez Dąbrowicę k. Lublina wróciła do Warszawy. Po odbyciu nowicjatu i złożeniu ślubów zakonnych 6 stycznia 1941 pracowała w Warszawie jako kierowniczka kuchni Rady Głównej Opiekuńczej, sekretarka i nauczycielka biologii w tajnym Liceum Pedagogicznym, prowadzonym przez urszulanki SJK w Warszawie, oraz na tajnych kompletach gimnazjalnych w Brwinowie i w Ożarowie. Pod kierunkiem ówczesnej przełożonej generalnej m. Pii Leśniewskiej i we współpracy z innymi siostrami pomagała w ratowaniu osób pochodzenia żydowskiego i opiekowała się żydowskimi dziećmi, wyprowadzonymi z getta. Po latach – 25 listopada 1997 roku – została odznaczona medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, a 1 października 2007 roku Prezydent RP przyznał jej Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, jako wyraz uznania dla Zgromadzenia za ratowanie Żydów w czasie okupacji hitlerowskiej.

więcej  w biogramie...

M. Franciszka Popiel (1955-1963)

POPIEL [Chościak-Popiel] Antonina Maria, m. M. Franciszka od Dzieciątka Jezus,
ur. 19 VI 1916 w Wójczy (par. Biechów), pow. Busko Zdrój, woj. kieleckie, wst. 1 VI 1937 w Warszawie, I śl. koad. 8 IX 1939 w Mołodowie, kan. 6 I 1941 w Warszawie, zm. 16 VIII 1963 w szpitalu we Wrześni.

Córka Michała Stanisława Ignacego i Jadwigi z Mańkowskich. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej, znanej z religijności i powiązań z najznakomitszymi polskimi rodami. Z rodziny tej wyszło wielu księży i osób zakonnych, wśród nich abp warszawski Wincenty Teofil Chościak-Popiel (1825-1912). Miała 5 rodzeństwa. Najstarszy brat Jan został jezuitą, młodsza siostra Maria - również urszulanką SJK (s. Teresa).

Po ukończeniu w 1934 Gimnazjum Zgromadzenia Najśw. Serca Jezusowego w Zbylitowskiej Górze odbyła roczne studia katechetyczno-społeczne w Brukseli (Belgia). Za pośrednictwem ks. Konstantego Michalskiego poznała Matkę Założycielkę i na kilka miesięcy wyjechała do Rzymu, gdzie przebywała pod jej opieką. Matka Założycielka widocznie wyczuwała w niej powołanie zakonne, gdyż wprowadzała ją osobiście w duchowość Zgromadzenia i zapoznawała z Konstytucjami.

Do Zgromadzenia została przyjęta w wieku 21 lat. Podczas trwającego w Częstochowie zjazdu ziemiaństwa po południu zostawiła nam pani Popiel swą Tosię - napisała Matka Założycielka w Kronice Zgromadzenia. Po miesięcznym pobycie w Pniewach została skierowana do pracy w gospodarstwie rolnym, ofiarowanym Zgromadzeniu przez rodzeństwo Skirmunttów w Mołodowie na Polesiu. Tam też odbyła nowicjat koadiutorski i złożyła śluby koadiutorskie. Po zajęciu przez Armię Czerwoną terenów wschodnich siostry musiały opuścić Mołodów. Znalazła się na czele grupy sióstr, próbujących przedostać się do Warszawy. W domu warszawskim i ożarowskim przebywała od 7 XI 1939 do 4 IX 1944. Odbyła nowicjat kanoniczny i złożyła profesję zakonną. Studiowała na tajnych kompletach Sekcji Społeczno-Oświatowej Wydziału Pedagogicznego Wolnej Wszechnicy w Warszawie. Po przedstawieniu pracy egzaminacyjnej Praca społeczna siostry parafialnej, uznanej za celującą, i po zdaniu egzaminu uzyskała 4 VII 1944 świadectwo ukończenia 2-letniego kursu. Wykładała w tajnym liceum pedagogicznym, prowadzonym przez Zgromadzenie. W czasie powstania warszawskiego pracowała w punkcie sanitarnym dla powstańców, zorganizowanym w Szarym Domu pod kierunkiem s. dr Edwardy Wojno. Przez cały okres okupacji brała udział w polskiej akcji podziemnej Wojskowej Służby Kobiet w randze podporucznika. Odznaczona została Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1944), Krzyżem AK (Londyn 1972) i czterokrotnie Medalem Wojska (1948). Po powstaniu warszawskim została wraz z siostrami wysiedlona z Warszawy. Przebywała w Milanówku, opiekując się chorymi, wywiezionymi ze stolicy. 15 X 1944 wyjechała do Kielc. Była tam prefektą nowej placówki Zgromadzenia przy ul. Buczka (1944-1946), a następnie kierowniczką domu przy pl. Panny Maryi (1946-1948). Od II 1945 była też członkiem Miejskiego Komitetu Opieki Społecznej i sekretarką Diecezjalnego Związku Caritas.

Od 29 V 1948 przebywała w Pniewach. Była asystentką przełożonej domu, a w 1950-1954, po upaństwowieniu pniewskiego gospodarstwa rolnego, podjęła wraz z dużą grupą sióstr pracę w PGR-ze. Na kapitule generalnej w 1953 została wybrana IV asystentką generalną, a w 1954 podjęła ponadto funkcję przełożonej domu i centrum pniewskiego. W 1955 poddała się operacji nadnercza, mającej na celu zahamowanie postępującej choroby Reynauda. Po śmierci przełożonej generalnej, m. Brygidy Rodziewicz, 11 XII 1955 została wybrana przełożoną generalną Zgromadzenia, a po 6 latach następna kapituła generalna ponownie powierzyła jej ten urząd.

W 1960 została przewodniczącą Konsulty Przełożonych Wyższych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce. Jej działalność na tych stanowiskach zbiegła się z wielkimi wydarzeniami w życiu Kościoła powszechnego i polskiego. Był to intensywny okres przygotowań do Soboru Watykańskiego II i związanego z nim ruchu accomodata renovatio, a w Polsce czas przygotowania do Millennium - okres Wielkiej Nowenny. Sprawy te zajęły wiele miejsca w jej działalności. Zresztą, Kościół i Zgromadzenie nie były niej rzeczywistościami alternatywnymi. Zgromadzenie - w myśl wskazań Matki Założycielki - chciała widzieć w sercu Kościoła. Pragnęła uczynić je jak najbardziej pożytecznym dla Kościoła i dostosować do potrzeb współczesnego świata. Interesowała się nowymi prądami w Kościele. Poznawała z bliska różne nowe formy życia zakonnego i życia religijnego w ogóle, których wiele wówczas zrodziło się w krajach Europy Zachodniej. Chodziło jej o to, by w najwłaściwszy i najbardziej korzystny dla Kościoła sposób realizować niezmienne i stałe wartości życia zakonnego. Swymi projektami i doświadczeniami dzieliła się z innymi zgromadzeniami. Dużo pracowała na terenie międzyzakonnym. Kierowała Zgromadzeniem w czasach, gdy sytuacja polityczno-społeczna wymagała wielu przeobrażeń w dotychczasowym stylu życia i pracy sióstr. Podejmowała szybko decyzje i nie bała się zmian, nie cofała się przed trudnościami. Życie zakonne pojmowała jako całkowitą ofiarę z siebie w służbie Bogu i braciom. Sama była wzorową zakonnicą. Była wymagająca w stosunku do siebie i umiała żądać ofiary od innych. Jako przełożona generalna, przebywała w domach Zgromadzenia we Włoszech i Francji (1957, 1959-1960). Uczestniczyła w pierwszej ekshumacji ciała Matki Założycielki i w uroczystym przeniesieniu ciała do kaplicy domu generalnego w Rzymie.

Przetransponowała na grunt polski prawie nieznany jeszcze wówczas w kraju rodzaj pieśni i piosenek, rozpowszechnionych później jako Ewangelia w piosence. Przywoziła płyty z nagraniami utworów ks. J. Gélineau, o. Duvala, Cocagnaca czy Soeur Sourire. Tłumaczyła ich teksty na jęz. polski, a melodie przekazywała zarówno siostrom, jak i klerykom w seminariach za pomocą adaptera bądź magnetofonu. Mimo pogarszającego się słuchu chętnie sama włączała się w śpiew, zwłaszcza gregoriański, i osobiście prowadziła chór w domu macierzystym. Tłumaczyła teksty Michela Quoista, które były drukowane w "Przewodniku Katolickim" (Panie, dlaczego przykazałeś mi kochać, 1958 nr 17; W niedzielny wieczór, 1958 nr 25; Mam czas... 1958 nr 26; Spojrzenie, 1958 nr 28; Synu, błagam cię - nie śpij! 1958 nr 33; Chciałbym się wspiąć bardzo wysoko, 1958 nr 42; Kocham dzieci, 1959 nr 2; Ale on!... Ale ona!... 1961 nr 31).

Tajemnicą i podstawą jej bogatej i płomiennej działalności było zjednoczenie z Bogiem. Hasło jej życia - franciszkowe Bóg mój i wszystko moje - nie pozostało w sferze teorii. Obdarowana ludzkimi i nadprzyrodzonymi przymiotami umysłu i serca, była osobą pokorną, miłującą ubóstwo i prostotę, a przede wszystkim w jakiś szczególny sposób zatopioną w Bogu. Była człowiekiem modlitwy i czynu. Każdego dnia - niezależnie od rodzaju i ilości pracy - kilka godzin poświęcała modlitwie. Niekiedy na czuwaniu modlitewnym spędzała całe noce. W jej życiu wewnętrznym szczególne miejsce zajmowało nabożeństwo do Serca Jezusowego i do Pani Jasnogórskiej, której opiece oddała Zgromadzenie (24 V 1956). Była inicjatorką ogłoszenia Maryi Królową Zakonów (11 XI 1961) oraz nawiedzania domów zakonnych przez obraz Matki Bożej Częstochowskiej (1962). Uwrażliwienie na problemy społeczne, umiłowanie Kościoła i Polski oraz postawa życiowa zjednywały jej serca zarówno sióstr, jak i duchowieństwa, a także dalszego otoczenia. Była w pełni sił twórczych, gdy nagła śmierć zabrała ją w 47 roku życia. Jadąc samochodem z Poznania do Warszawy (pozwolenie na prowadzenie auta miała od 1959), uległa wypadkowi w Węgierkach k. Wrześni. Zawieziona do szpitala, zmarła po 3 godzinach, zaopatrzona sakramentami św. Razem z nią zginęła jej asystentka s. Urszula Kuleszanka. Pogrzeb odbył się 21 VIII 1963 w Pniewach przy udziale 7 biskupów, 116 kapłanów, 120 sióstr zakonnych z 30 zgromadzeń oraz członków rodzin obu tragicznie zmarłych. Żal był powszechny, powszechnie też wyrażano opinię o jej świętości. Kard. Stefan Wyszyński, Prymas Polski, napisał: Zachowała w sercu naszym głęboką wdzięczność. W połowie życia upomniał się o Nią dla Siebie Najwyższy Pan i Dawca życia... Miał do tego prawo, bo urzeczywistniła w sobie ideał, któremu służyła ta wierna Sługa Zgromadzenia Serca Jezusa Konającego. Jak Jej Mistrz - Droga, Prawda i Życie - odeszła wśród drogi. Spoczywa na cmentarzu urszulańskim w Pniewach.

Była autorką referatów w: "Caritas Christi", Biuletyn charytatywny diec. w Kielcach, Teczka nr 974 (mps); Osobowość i cechy charakterystyczne współczesnej mistrzyni nowicjatu, Warszawa 1958, oraz artykułów: Jezusowe Dudki, "Posłaniec św. Urszuli" 1946 nr 2; Kilka obrazków z życia Szarego Domu, 1 VIII - 4 IX 1944, w: Szary Dom w Warszawie, seria: Ocalić od zapomnienia, Warszawa 1998, jak również wspomnień o Matce Założycielce: Program, w: Miłość krzyża się nie lęka..., Warszawa 1991; Matuchna a Pius X (mps). Listy i okólniki do Zgromadzenia wydane zostały w zbiorze: Listy do Sióstr 1955-1963. Wybór, seria: Ocalić od zapomnienia, Warszawa 2004.

* Baraniak A. abp, Służebnice Pańskie, "Przewodnik Katolicki" 1963 nr 38. Dąbrowski B. bp, List w związku z 10 rocznicą śmierci m. Franciszki Popiel, "Szary Posłaniec" 1973 nr 27. Górska A. m., Matka Franciszka Popiel, "Gość Niedzielny" 1964 nr 32. Górska A. m., Słowo wstępne do numeru poświęconego m. Franciszce Popiel, "Szary Posłaniec" 1964 nr 3. Górska A. m., "Przyjaźń z człowiekiem największym darem nieba dla ziemi" - wspomnienie o Matce Franciszce Popiel, "Szary Posłaniec" 1988 nr 51. Górska U. s., Orsolina del S. Cuore di Gesu Ag., Superiora generale e presidente dell'U.S.M.I. polacca: M. Francesca Popiel, "Rivista delle Religiose" 1964 nr 8-9. Kadencja M. Franciszki Popiel, przeł. gen. w latach 1955-1963, w: Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK. Szkic historyczny - stan aktualny 1920-1980, Poznań 1981. Kielce 1945-1947 (mps). La morte della Madre Popiel, "L'Osservatore Romano" 1963 nr 2. M. U. Ledóchowska, Kronika Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK, Warszawa 1992. Matka Franciszka Popiel, "Przewodnik Katolicki" 1963 nr 38. Popiel Fr. m., Listy i okólniki do Zgromadzenia, 1955-1963 [Warszawa 1964, mps]. Molin J.B. Fr., Amitié franco-polonaise, "Chronique des freres missionnaires et des soeurs des campagnes" 1964 nr 67. Piaszyk M., ursz. SJK, Zakony żeńskie w Polsce międzywojennej, Lublin 1978. Popiel Fr. m., Nauki i opowiadania, Warszawa 1965 (mps), Popiel Fr. m., Życiem całym świecić, wyznawać miłość. Listy do Zgromadzenia, Warszawa 1988. Rostworowski Piotr OSB, Była rzeczywiście jakąś łaską Bożą, "Szary Posłaniec" 1964 nr 3. Sobczak B. s., Ostatnia droga m. Franciszki Popiel (wspomnienie napisane po 25 latach), "Szary Posłaniec" 1988 nr 51. Sułowska T. s., Matka Franciszka Popiel USJK, "Przewodnik Katolicki" 1993 nr 36. W hołdzie naszym zmarłym. Listy kondolencyjne (mps). Willa Z. ks., Na szerokiej drodze, "Szary Posłaniec" 1964 nr 3. Zawsze w prawdzie: Matka Franciszka Popiel, Urszulanka SJK, 1916-1963, zebrała i opracowała s. Teresa Sułowska, ursz. SJK, Warszawa 1991. [Zdybicka J. s.,] Matka Franciszka Popiel, "Tygodnik Powszechny" 1963 nr 38.

M. Brygida Rodziewicz (1947-1955)

RODZIEWICZ Zoe, m. M. Brygida od Najśw. Serca Jezusa,

ur. 1 V 1885 w Aszchabadzie (Rosja), wst. 1912 w Petersburgu, I śl. 15 VIII 1920 w Alborgu, zm. 21 VIII 1955 w Pniewach.

Córka Zygmunta i Małgorzaty z d. Stulgińskiej. Pochodziła z rodziny ziemiańskiej o tradycjach polskich. Ojciec, inżynier budowy mostów, pracujący wówczas w Turkmenii, związany był zawodowo z formacją wojskową saperów. Była jedynaczką, wybitnie rozwiniętą intelektualnie, ale fizycznie dość słabego zdrowia. Otrzymała staranne wychowanie i wykształcenie, najpierw w domu, gdzie uczyła się jęz. obcych, następnie jako uczennica Gimnazjum św. Katarzyny w Petersburgu, które ukończyła ze złotym medalem w 1903. W celu dopełnienia studiów, zwłaszcza w zakresie literatury i historii Polski, pojechała na 2 lata do urszulanek w Krakowie. Znalazła się tam pod bezpośrednią opieką m. Urszuli, jako nauczycielki, wychowawczyni pensjonatu i przełożonej klasztoru. Nawiązany w tym czasie kontakt osobisty z Matką Założycielką przerodził się z biegiem lat w przyjaźń i współpracę, trwającą przez całe życie.

W 1905 powróciła do Petersburga i zapisała się na wyższe, 3-letnie kursy jęz. francuskiego z prawami rządowymi do nauczania jęz. francuskiego we wszystkich klasach szkół średnich, męskich i żeńskich. W 1906 objęła w Gimnazjum św. Katarzyny posadę nauczycielki i wychowawczyni pensjonatu. Widząc ogromne trudności wychowawcze tej placówki, zaproponowała administracji kościoła św. Katarzyny, do której gimnazjum należało, aby zaproszono urszulanki z Krakowa w celu poprowadzenia internatu przy Gimnazjum św. Katarzyny, wskazując zwłaszcza na m. Urszulę Ledóchowską jako na osobę, która znana już wówczas jako utalentowany pedagog, mogłaby odpowiednio pokierować tą placówką. Stała się najwierniejszą współpracownicą Matki Założycielki, która w 1907 przyjechała do Petersburga. Od 1912 przyłączyła się do tworzącej się wokół Matki Założycielki wspólnoty zakonnej, dzieląc z nią radości i smutki oraz trudy pracy apostolskiej. Tuż przed wybuchem rewolucji w 1917 przeniosła się z Rosji do Szwecji i tam rozpoczęła nowicjat, pracując jednocześnie w Instytucie Języków, prowadzonym przez Zgromadzenie w Djursholmie pod Sztokholmem. W następnym roku przyjechała wraz z Matką Założycielką i siostrami do Danii, gdzie w Alborgu siostry zorganizowały sierociniec dla dzieci polskich emigrantów i szkołę gospodarczą dla miejscowej młodzieży. Tam też złożyła śluby zakonne.

Latem 1921 przybyła z siostrami i dziećmi do Pniew, gdzie Zgromadzenie już od roku miało swój pierwszy dom w Polsce. Odtąd pracowała jako wychowawczyni, kierowniczka i przełożona w placówkach rozwijającego się szybko Zgromadzenia: w Goździchowie (1922-1924), w Wilnie na Królewskiej (I-V 1924), w Sieradzu (1924-1928), Pniewach (1928-1929) i ponownie Sieradzu (1929-1931). W 1924-1928 była też mistrzynią nowicjatu w Sieradzu. W podejmowanych pracach wykazywała - obok fachowego przygotowania - roztropność, gorliwość, troskę o poziom życia religijnego i ujmującą dobroć, czym zyskiwała sobie szacunek i sympatię. W 1931 Matka Założycielka powierzyła jej nową misję. Po miesięcznym pobycie w Rzymie wyjechała 12 III 1931 do Ucel we Francji (Ardeche), by objąć stanowisko przełożonej domu. Siostry prowadziły wówczas internat dla polskich dziewcząt, które z powodu kryzysu i bezrobocia w kraju wyjeżdżały do Francji, by pracować w fabryce sztucznego jedwabiu. Siostry razem z dziewczętami chodziły do pracy w fabryce i wspólnie z nimi tworzyły dom, gdzie był czas na życie religijne, naukę i rozrywkę. Gdy w 1935 kryzys ekonomiczny dotknął przemysł jedwabniczy we Francji, większość Polek wróciła do kraju, a Zgromadzenie podjęło nowe prace i zadania apostolskie na tamtym terenie. W 1937-1942 pełniła obowiązki przełożonej w Saleve, w Alpach, gdzie siostry prowadziły dom wypoczynkowy dla rodzin francuskich. W czasie II wojny opuściła z siostrami tę miejscowość z powodu niebezpiecznej bliskości frontu i przeniosła dom zakonny do Virieu-sur-Bourbre, aby podjąć się tam prowadzenia ośrodka wypoczynkowego dla robotnic rekonwalescentek (Repos de l'Ouvriere). Wkrótce zakupiła tam dla Zgromadzenia dom, w którym otwarta została prywatna szkoła gospodarcza dla dziewcząt. Obie placówki w Virieu okazały się opatrznościowe w czasie II wojny, gdyż pod jej mądrym i odważnym kierownictwem stały się oparciem i schronieniem dla wielu ludzi, dotkniętych represjami i innymi skutkami wojny. Z Virieu wyjechała w 1947 do Pniew na IV Kapitułę Generalną Zgromadzenia - pierwszą po wojnie.

12 VII 1947 kapituła wybrała ją na przełożoną generalną. W 1953 następna kapituła wybrała ją na dalsze 6-lecie. Trud kierowania Zgromadzeniem spadł na nią wkrótce po zakończeniu II wojny światowej, której negatywne skutki były wciąż jeszcze żywo odczuwalne w życiu narodu, Kościoła, również więc w życiu Zgromadzenia. Skupiła się przede wszystkim na staraniach o pogłębienie życia duchowego, ascetycznego i formacji zakonnej sióstr, aby ugruntować w nich ducha i charyzmat Matki Założycielki, której proces beatyfikacyjny miał się wkrótce rozpocząć (była jednym ze świadków w tym procesie). W tym celu organizowane były coroczne spotkania rekolekcyjno-formacyjne dla sióstr przełożonych, dla katechetek i wychowawczyń oraz 3-miesięczne probacje dla profesek wieczystych. Wzięło w nich udział ponad 300 sióstr, a więc prawie połowa Zgromadzenia. Sama głęboko religijna, konsekwentna i wytrwała w dążeniu do raz wytkniętego celu, chciała i siostrom pomagać w osiągnięciu pełni rozwoju duchowego. Doceniała nadprzyrodzony charakter służby przełożeńskiej i dawała temu wyraz z odwagą i mocą, okazując siostrom jednocześnie serce matki.

Troszczyła się o potrzeby materialne sióstr i domów, o godne warunki życia i pracy, o racjonalne żywienie i leczenie, o potrzebny - stosownie do wieku - odpoczynek. Pewną trudność w zorientowaniu się w sytuacji sióstr w Polsce stanowił dla niej fakt, że 16 lat spędziła poza Polską, ale z drugiej strony właśnie dzięki tej okoliczności mogła wnieść w Zgromadzenie cenne walory intelektualne, kulturalne, cywilizacyjne i duchowe, jakimi ubogacił ją kontakt ze społeczeństwem francuskim. W zakresie apostolstwa podkreślała wartość ewangelicznego świadectwa życia, i to zarówno w wymiarze osobistym, jak i wspólnotowym. Szczególną uwagę zwróciła na poziom pracy wychowawczej w prowadzonych przez Zgromadzenie instytucjach wychowawczych. W tej dziedzinie stawiała siostrom, zgodnie z tradycją Zgromadzenia i wskazaniami Założycielki, wysokie wymagania. Wielkim ciosem dla Zgromadzenia i osobiście dla niej, jako przełożonej generalnej, była brutalna likwidacja przez władze państwowe w 1953-1954 kilku dobrze prowadzonych placówek wychowawczych: domów dziecka i internatów akademickich w Słupsku, Warszawie, Poznaniu, Otorowie, Milanówku i w Kazimierzu pod Łodzią. Zwolnione z pracy siostry skierowała do katechizacji i prac parafialnych. W Kazimierzu siostry podjęły pracę w - zorganizowanym na terenie domu przez Zrzeszenie "Caritas" - Zakładzie Specjalnym dla dzieci epileptycznych z głębokim upośledzeniem umysłowym.

Przez całe życie była czcicielką Matki Bożej. Na okres jej kadencji przełożeńskiej przypadł ogłoszony przez Piusa XII Rok Maryjny (8 XII 1953 - 8 XII 1954) dla uczczenia setnej rocznicy ustanowienia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP. Starała się, by Zgromadzenie dało godną odpowiedź na apel Ojca Świętego, skierowany do całego świata, o wykorzystanie roku jubileuszowego dla pogłębienia nabożeństwa do Matki Bożej. Zmarła w wyniku choroby nowotworowej po 8 latach pełnienia posługi przełożonej generalnej Zgromadzenia. Do końca okazywała budujące męstwo i całkowite zawierzenie Bogu. Taką postawą budziła podziw opiekujących się nią w ostatniej chorobie lekarzy, którzy w uznaniu dla jej godnego, w duchu wiary, oczekiwania na śmierć jako na spotkanie z Bogiem, osobiście przewieźli ją ze szpitala w Poznaniu do domu macierzystego w Pniewach, aby tam - wśród najbliższych - mogła spędzić ostatnie chwile życia. Zmarła w godzinie apelu maryjnego, otoczona modlitwą sióstr. Jej doczesne szczątki spoczęły na cmentarzu Zgromadzenia w Pniewach.

Była autorką wspomnień, poezji i artykułów: Wspomnienie z Sieradza, "Dzwonek św. Olafa" 1931 nr 2; Wspomnienia z dnia 15 VIII 1932 [w Pniewach], "Posłaniec św. Urszuli" 1932 nr 1; Dla mojej Matki [wiersz], tamże; Z Francji, "Posłaniec św. Urszuli" 1933 nr 2; Epizod misyjny, "Dzwonek św. Olafa" 1933 nr 4; W promieniach Gwiazdy Morza, w: W dziesiątą rocznicę śmierci m. Urszuli Ledóchowskiej, 1939-1949, Pniewy 1949; Żyć Eucharystią, w: Miłość krzyża się nie lęka... Listy Julii Ledóchowskiej - bł. Urszuli i wspomnienia o niej, Warszawa 1991.

*Monkiewicz E., ursz. SJK, Wspomnienia z dawnych czasów (1907-1914), Pniewy 1936. Alexandrowicz Jadwiga, "Szary Posłaniec" 1964 nr 3. Piaszyk M., ursz. SJK, Żeńska grupa zakonna w Polsce międzywojennej na przykładzie Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK, Lublin 1977. Wietrzykowski A. ks., Dyplomacja i serce (z moich wspomnień), "Przewodnik Katolicki" 1978 nr 6-7. Bozowski B. ks., Gorące lato 1944, "Za i przeciw" 1980 nr 43; tenże, Szarotki Serca Jezusa Konającego, "Hejnał Mariacki" 1983 nr 10. Kadencja m. Brygidy Rodziewicz, przeł. gen. w latach 1947-1955, w: Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego. Szkic historyczny - stan aktualny 1920-1980, Poznań 1981. Bielińska L., ursz. SJK, Présence des Ursulines du Coeur de J. Ag. en France, Lyon 1981. Ledóchowska U. m., Historia Kongregacji Sióstr Urszulanek Najśw. Serca Jezusa Konającego, Poznań 1987. Kronika Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK, Warszawa 1992. - Archiwum Zgromadzenia Sióstr Urszulanek w Pniewach: Alexandrowicz J., Śp. Matka B. R. (mps). Drwęska I. z Amrogowiczów, Ze wspomnień o śp. Matce B. R. (mps). Stokowska J., ursz. SJK, Wspomnienia o śp. Matce B. R. (rkps). Sułowska T., ursz. SJK, Matka Brygida Rodziewicz (rkps). Żelechowska F., ursz. SJK, Śp. Matka Brygida Rodziewicz (rkps).

M. Pia Leśniewska (1939-1947)

LEŚNIEWSKA Helena Kazimiera, m. M. Pia od Przenajświętszego Serca Jezusa Hostii,

ur. 24 VI 1898 w Łaptiewie (Rosja), gub. tulska, wst. 1 V 1922 w Pniewach, I śl. 7 II 1926 w Łodzi, zm. 1 VII 1993 w Warszawie.

Córka Euzebiusza Romualda, inżyniera mechanika, i Heleny Marii Karoliny z d. Hamburger. Była najstarsza z czworga rodzeństwa. Wcześnie utraciła rodziców. Wychowaniem osieroconych dzieci zajął się brat ojca, inż. Izydor Leśniewski, zamieszkały w Carskim Siole k. Petersburga, wraz z małżonką, Łucją z Kierbedziów. Początkowo uczyła się w państw. gimnazjum żeńskim w Carskim Siole, a od II 1909 - za poradą kuzynki, Zoe Rodziewicz (późniejsza m. Brygida, urszulanka SJK) - w Gimnazjum św. Katarzyny w Petersburgu, gdzie po roku zamieszkała w internacie, prowadzonym przez Matkę Założycielkę, która przygotowała ją do I Komunii św. Nawiązany wtedy kontakt duchowy trwał przez całe życie. Od II 1912, ze względu na słabe zdrowie, przebywała w Merentähti w Finlandii, gdzie uczyła się w szkole, prowadzonej przez Matkę Założycielkę, i mieszkała w przyszkolnym internacie. Należała wówczas do Kongregacji Dzieci Maryi (Sodalicja), którą również prowadziła m. Urszula. Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości w VI 1916 zapisała się na nowo powstałe w Petersburgu Wyższe Kursy Polskie. W 1919-1920 uczęszczała na Wydział Historyczno-Społeczny Uniwersytetu Moskiewskiego i pracowała jako bibliotekarka. W III 1921 wyjechała z Moskwy do Warszawy, gdzie zamierzała podjąć pracę. Wkrótce nawiązała kontakt z Matką Założycielką i pojechała do Pniew, by przyjrzeć się pracy Zgromadzenia, bo jak napisała w życiorysie: Doroślałam w zupełnie odmiennych, rewolucyjnych warunkach, a Zgromadzenie również w tym samym czasie wypracowywało swoje oblicze. W Pniewach szybko zdecydowała się na wybór życia zakonnego, o którym już od wielu lat myślała.

Wstąpiła do Zgromadzenia, mając 24 lata. W VIII 1922 została skierowana do Łodzi, aby pomóc znanej jej już z Petersburga s. Anieli Łozińskiej, która organizowała pracę katechetyczną w nowo powstałej diecezji łódzkiej. W Łodzi ukończyła diec. kurs katechetyczny i pracowała przez 5 lat jako katechetka, pomagając jednocześnie w prowadzeniu kursów katechetycznych dla katechetek świeckich. 24 I 1924 została przyjęta do nowicjatu, który - za dyspensą - odbyła w Łodzi i tam złożyła I profesję, a śluby wieczyste złożyła 25 III 1929 w Pniewach.

W 1927 została mianowana kierowniczką domu w Czarnym Borze k. Wilna, gdzie siostry prowadziły dom dziecka i szkołę powszechną oraz otworzyły nową, eksperymentalną Szkołę dla Kierowniczek Zakładów Wychowawczych. Szkoła ta miała ciekawy program pedagogiczno-społeczny i dobrze się rozwijała, mimo to nie uzyskała zatwierdzenia władz oświatowych i trzeba ją było zamknąć. W tej sytuacji w 1931 została odwołana do Warszawy i rozpoczęła studia - pod kierunkiem prof. Heleny Radlińskiej - na Wydziale Społeczno-Oświatowym Wolnej Wszechnicy Polskiej. W okresie studiów we współpracy z prof. Czesławem Babickim z Ministerstwa Opieki Społecznej, wykładowcą na WWP, podjęła nową pracę: organizowanie i prowadzenie na terenie całej Polski kursów dokształcających dla wychowawców zakładów zamkniętych. Kursy były początkowo przeznaczone tylko dla zakonnic, potem objęły także osoby świeckie, również innych wyznań (ewangelicy, żydzi). Stały się one nie tylko początkiem ożywionych kontaktów międzyzakonnych, ale i znacznie podniosły poziom pracy wychowawczej w Polsce. Na podstawie doświadczeń z prowadzenia tych kursów napisała pracę dyplomową Dokształcanie wychowawców zakładów opiekuńczych, która - z przedmową H. Radlińskiej - ukazała się drukiem w 1937. W tym samym roku zdała egzamin magisterski z wynikiem celującym, uzyskując dyplom ukończenia Sekcji Społeczno-Oświatowej Wydziału Pedagogicznego WWP. W VII 1935 uczestniczyła w obradach II Kapituły Generalnej i została wybrana IV asystentką generalną. Ze względu na zagrożone płuca odbyła kurację w Zakopanem, a następnie przebywała w Pniewach, bliżej Matki Założycielki, która coraz wyraźniej przygotowywała ją - zarówno teoretycznie, jak i praktycznie - na swoją następczynię. Od V 1938 przebywała jako kierowniczka domu i mistrzyni nowicjatu w Lipnicy. W VIII 1938 została mianowana przełożoną domu w Warszawie przy ul. Gęstej.

Po śmierci Matki Założycielki - 29 V 1939 - wobec zbliżającej się wojny przyspieszono termin III Kapituły Generalnej Zgromadzenia. 12 VII 1939 Kapituła, zebrana w Pniewach, wybrała ją na przełożoną generalną. Kapitule przewodniczył kard. A. Hlond, Prymas Polski. Przed wyrażeniem zgody na wybór - wobec liczby głosów, jakie otrzymała - zapytała kard. A. Hlonda: Czy jest to wybór, czy też nominacja z sugestii Założycielki? Kardynał odpowiedział: Dla Matki jest to na pewno wola Boża. Te słowa towarzyszyły jej i umacniały ją w czasie trudnej kadencji na stanowisku przełożonej generalnej. Czasy, które nadeszły, były próbą dla całego Zgromadzenia, gdyż okres po śmierci założyciela jest zawsze egzaminem z trwałości dzieła, z właściwego odczytania i realizowania jego charyzmatu. Ponadto był to czas wojny z wszystkimi jej konsekwencjami. Była świadoma złożonych na jej barki zadań. Pełna optymizmu życiowego, odwagi i energii w działaniu, nie załamała się wobec przeciwności, lecz systematycznie pracowała nad stwarzaniem poczucia więzi i jedności wśród wspólnoty zakonnej. Świadoma odpowiedzialności za Zgromadzenie, podejmowała wraz z siostrami wiele nowych form pracy w warunkach okupacyjnych, jak tajne nauczanie, pomoc ludziom wysiedlonym i Żydom, udział w konspiracji we wszystkich dostępnych zakonom formach. Wspierała siostry swym autorytetem, zachętą, umiejętnościami. Była niestrudzona w utrzymywaniu korespondencyjnego kontaktu z siostrami, które znalazły się poza wspólnotami Zgromadzenia, często nawet poza granicami okupowanej Polski - w obozach, miejscach przymusowej pracy itp. Miała na względzie dobro duchowe sióstr, dbała o sprawy formacji, organizując wojenne nowicjaty w Łodzi, Warszawie i Młocinach. W 1940-1943 zorganizowała nowicjat kanoniczny dla sióstr (Warszawa - Ożarów Maz.) i przez pierwszy rok sama była jego mistrzynią. Osobny rozdział w jej życiu stanowiło powstanie warszawskie i udział w nim Zgromadzenia. Napisała o tym w artykule Walczyłyśmy na Powiślu, "Tygodnik Powszechny" 1967 nr 32. Zaraz po wojnie podjęła trud reorganizacji Zgromadzenia według potrzeb i wymagań nowych czasów. Nawiązała kontakt z wszystkimi domami zakonnymi, odwiedziła również (1947) wspólnoty we Włoszech i Francji. Włączyła się w organizowanie w Polsce pracy międzyzakonnej i wznowiła kursy dokształcające dla wychowawców zakładów, prowadzonych przez zakony. W VII 1947 zwołała IV Kapitułę Generalną, na którą przygotowała sprawozdanie o stanie Zgromadzenia po wojnie.

Po wyborze nowej przełożonej generalnej pracowała nadal na rzecz Zgromadzenia według swych umiejętności - jako asystentka generalna, dyrektorka szkoły pniewskiej (1954-1960), przełożona domów w Rabce Zdroju, Kielcach, Milanówku i Zakopanem, gdzie w 1960-1969 była przełożoną nie tylko domu, ale i centrum, oraz pełniła funkcję międzyzakonnej referentki diecezjalnej. W tych latach częstym gościem urszulańskiego domu na Jaszczurówce w Zakopanem był ówczesny kard. K. Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Była inicjatorką rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego Matki Założycielki. Decyzję w tej sprawie podjął kard. A. Hlond po cudownym uzdrowieniu s. Danuty Pawlak za wstawiennictwem Matki Założycielki. W 1950 była w Krakowie jednym ze świadków w tym procesie, a także uczestniczką uroczystości beatyfikacyjnych 20 VI 1983 w Poznaniu. Jest autorką wspomnień o bł. Urszuli pt. Jak Bóg chce, w książce Miłość krzyża się nie lęka..., Warszawa 1991. Spod jej pióra wyszły opracowania: Zasady wychowania religijnego w domach dziecka, mps i Dr Zofia Wojno (1886-1954), w serii: Chrześcijanie, t. VII, Warszawa 1982, a także artykuły: Zimowa stolica - Zakopane, "Szary Posłaniec" 1964 nr 5; Życie Zgromadzenia w czasie II wojny światowej, 1939-1945, "Szary Posłaniec" 1970 nr 21; O wzrost kultu Serca Jezusowego, "Szary Posłaniec" 1971 nr 24; Sześćdziesięciolecie Pniew, "Szary Posłaniec" 1980 nr 39. Od IX 1970 do śmierci w 1993 przebywała w domu warszawskim, gorliwie uczestnicząc w życiu wspólnotowym, zwłaszcza w modlitwie. Dużo czytała, interesując się nowo wydanymi książkami z różnych dziedzin i czasopismami katolickimi. Pragnęła być na bieżąco zorientowana w sprawach Kościoła, Polski i Zgromadzenia. Najbardziej cieszyły ją publikacje dotyczące Założycielki i Zgromadzenia. Utrzymywała korespondencję z siostrami i osobami zaprzyjaźnionymi. Zwłaszcza siostry pracujące poza Polską otrzymywały od niej systematycznie długie i ciekawe listy. Z kolei listy, jakie sama otrzymywała, świadczą o uznaniu, szacunku i sympatii, jaką wiele osób dla niej żywiło. Umiała dziękować za każdy dowód pamięci. Była człowiekiem wielkiego i pokornego serca. Na godzinę przed śmiercią przeprosiła siostry za wszystkie uchybienia i poprosiła o sakrament chorych. Przyjęła go z całą świadomością. Na pożegnanie powiedziała: Żyjcie z Bogiem, a jak doczekam jutra, powiem więcej... Tego jutra już na ziemi nie doczekała. Dom warszawski pożegnał ją 2 VII 1993. Mszę św. odprawił i w homilii poświadczył jej wierność Kościołowi, Zgromadzeniu i Polsce jej długoletni przyjaciel abp B. Dąbrowski. Uroczystości pogrzebowe odbyły się następnego dnia w domu macierzystym w Pniewach, po czym jej doczesne szczątki spoczęły na cmentarzu Zgromadzenia, żegnane przez siostry, duchowieństwo, rodzinę, wychowanków i przyjaciół. Jan Paweł II przysłał na ręce ówczesnej przełożonej generalnej Zgromadzenia m. Urszuli Frankiewicz telegram, w którym m.in. napisał: Życie Matki Pii Heleny było autentycznym świadectwem miłości. Służyła w szczególny sposób Zgromadzeniu w czasach trudnych jako asystentka, a później jako przełożona generalna. Modlę się, aby Chrystus przyjął ją do swojej chwały i obdarzył wiekuistym pokojem. Zgromadzeniu Sióstr Urszulanek oraz wszystkim, których ta śmierć napełniła bólem, z serca błogosławię. Jan Paweł II, papież.

^∗M. Piaszyk, Żeńska grupa zakonna w Polsce międzywojennej na przykładzie Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK, Lublin 1977; Zgromadzenie Sióstr Urszulanek SJK. Szkic historyczny - stan aktualny 1920-1980, Poznań 1981; M. U. Ledóchowska, Kronika Zgromadzenia Sióstr Urszulanek SJK, 1924-1938, Pniewy 1992. Matka Pia Leśniewska, "Przewodnik Katolicki" 1993 nr 32. M. Pia Leśniewska, Życiorys (1898-1993), "Szary Posłaniec" 1993 nr 61 i 1994 nr 62.

M. Urszula Ledóchowska (1920-1939)

Julia Ledóchowska urodziła się 17 IV 1865 w Loosdorf (Austria). W 1883 rodzina przeniosła się do Lipnicy Murowanej, niedaleko Krakowa. W 1886 Julia wstąpiła do klasztoru urszulanek w Krakowie. Tu, już jako m. Urszula, zajęła się przede wszystkim pracą pedagogiczną. W 1907 z błogosławieństwem papieża Piusa X wraz z dwiema siostrami wyjechała do Petersburga, aby objąć kierownictwo internatu dla dziewcząt przy polskim Gimnazjum św. Katarzyny. W 1910 nad Zatoką Fińską powstał dom dla wspólnoty oraz - realizujące idee pedagogiczne m. Urszuli - gimnazjum z internatem dla dziewcząt. Wybuch wojny w 1914 spowodował wydalenie m. Urszuli z Rosji. Zatrzymała się w Skandynawii: w Sztokholmie, następnie w Danii. Wspólnie z wyjeżdżającymi kolejno z Petersburga siostrami zorganizowała szkołę dla skandynawskich dziewcząt, potem m.in. ochronkę dla sierot po polskich emigrantach. Włączyła się też w życie miejscowego Kościoła i środowiska oraz podjęła współpracę z Komitetem Pomocy Ofiarom Wojny, założonym w Szwajcarii przez Henryka Sienkiewicza. Poprzez akcję odczytową kształtowała wrażliwość społeczeństw skandynawskich na sprawę niepodległości Polski.
W 1920 petersburska wspólnota urszulanek wróciła do wolnej Polski i osiedliła się w Pniewach koło Poznania. Wkrótce potem otrzymała od Stolicy Świętej pozwolenie na przekształcenie się w Zgromadzenie Sióstr Urszulanek Serca Jezusa Konającego - żyjące duchowością urszulańską oraz tradycją pracy wychowawczej jako uprzywilejowanego narzędzia ewangelizacji, szukające równocześnie form odpowiadających nowym potrzebom, szczególnie ludzi uboższych. Zgromadzenie szybko się rozwijało. Powstawały domy i dzieła w Polsce i na Kresach Wschodnich, od 1928 we Włoszech, od 1930 we Francji.
M. Urszula formowała siostry do umiłowania Boga ponad wszystko, pragnąc, aby żyły w prostocie, były pokorne, a równocześnie pełne poświęcenia i twórcze w służbie innym, zwłaszcza dzieciom i młodzieży. Uśmiech, pogodę ducha i dobroć uważała za szczególnie wiarygodne świadectwo więzi z Chrystusem. Spalała się miłością do Jezusa Chrystusa i ta miłość pozwalała jej kochać każdego człowieka, bez względu na wyznanie, przekonania, pozycję. Gdy umarła w Rzymie, 29 V 1939, ludzie mówili, że zmarła święta...
20 VI 1983 w Poznaniu Jan Paweł II beatyfikował m. Urszulę. W 1989 zachowane od zniszczenia ciało bł. Urszuli zostało przewiezione z Rzymu do Pniew i złożone w kaplicy domu macierzystego.
18 V 2003 w Rzymie Ojciec św. Jan Paweł II kanonizował m. Urszulę Ledóchowską.